«Έστ' ήμαρ ότε Φοίβος πάλιν ελεύσεται καί ές αεί έσεται».


Δευτέρα 18 Οκτωβρίου 2010

Ο ΚΟΠΡΟΣ ΤΟΥ ΑΥΓΕΙΟΥ , ΟΙ ΣΤΥΜΦΑΛΙΔΕΣ ΟΡΝΙΘΕΣ, Ο ΤΑΥΡΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ , ΤΑ ΑΛΟΓΑ ΤΟΥ ΔΙΟΜΗΔΗ

Ο ΚΟΠΡΟΣ ΤΟΥ ΑΥΓΕΙΟΥ

Πέμπτος άθλος  στην σειρά ο Κόπρος του Αυγείου,  όπου εδώ ο Ηρακλής εκτρέπει τα νερά των ποταμών Αλφειού και Πηνειού (της Μεσσηνίας) κατασκευάζοντας διώρυγες και με τον τρόπο αυτό καθαρίζει την περιοχή. 
«…ἦν δ Αγείας βασιλες λιδος, ς μέν τινες επον, πας λίου, ς δέ τινες, Ποσειδνος, ς δ νιοι, Φόρβαντος, πολλς δ εχε βοσκημάτων ποίμνας. τούτ προσελθν ρακλς, ο δηλώσας τν Ερυσθέως πιταγήν, φασκε μι μέρ τν νθον κφορήσειν, ε δώσει τν δεκάτην ατ τν βοσκημάτων…» ( Απολλοδώρου Βιβλιοθήκη, Βιβλίο Β΄κεφ.5, παραγρ.5)  Όπου ο Απολλόδωρος μας πληροφορεί πως: « … ο Αυγείας είναι βασιλιάς της Ήλιδος και παιδί του Ηλίου ή του Ποσειδώνα ή και του Φόρβαντα, όπως κάποιοι υποστηρίζουν και ερχόμενος εδώ ο Ηρακλής δεν αποκάλυψε σ’αυτόν πως υπήρχε επιταγή του Ευρυσθέα,  αλλά πως με δική του θέληση ήλθε για να καθαρίσει τον τόπο,  μέσα σε μια ημέρα,  και αν το πετύχαινε  αυτό, ζήτησε να του δωθεί  ως αντίδωρο, από τον Αυγεία,  το ένα δέκατο των κοπαδιών του…»
Και ενώ ο Ηλείος βασιλιάς εδέχθη την προσφορά από τον Ηρακλή, μετά την επιτυχία του ήρωα,  αρνείτο  να του καταβάλει αυτά που συμφώνησαν,  γιατί εν τω μεταξύ είχε μάθει πως το έργο  αυτό  το είχε επιβάλλει στον ήρωα,  ο Ευρυσθέας. Σε δίκη που έγινε για να λυθεί η διαφωνία, ο Φυλέας , γιός του Αυγεία, που ήταν μάρτυρας της συμφωνίας,  επιβεβαίωσε την συγκατάθεση του πατέρα του  κάτι που εξόργισε εκείνον και έδιωξε τόσο τον Ηρακλή όσο και τον γιό του Φυλέα.
«…Ἡρακλέα ον ετε π μοίρ τς λείας ετε φ' τ δ κα λλ μισθ πείθει ο καθραι τς κόπρου τν γν. κα μν κα τοτο ξειργάσατο κτρέψας το Μηνίου τ εμα ς τν κόπρον: Αγέας δέ, τι τ ρακλε σοφί πλέον κα ο σν πόν τ ργον νυστο, ατός τε ποδοναί ο τν μισθν πηξίου κα τν παίδων τν ρσένων τν πρεσβύτερον Φυλέα ξέβαλεν ντειπόντα ς ο δίκαια ποιοτο πρς νδρα εεργέτην…» ( Παυσανίου Ηλειακά, κεφ. 1, παραγρ.9-10)
Να σημειώσουμε εδώ μια εκδοχή που αναφέρει ο Παυσανίας ( Ηλειακά, κεφ. 5, παραγρ. 4) σχετικά με την αθέτηση της συμφωνίας του Αυγεία προς τον Ηρακλή. Αναφέρει κάποιον Λεπρέα που είχε τολμήση να προκαλέσει τον Ηρακλή. Είχε λοιπόν αυτός ισχυρισθεί, ότι μπορούσε να φάει ένα ολόκληρο βόδι, γρηγορότερα απ’  ότι  ο ημίθεος. Μάλιστα σε αυτόν τον συναγωνισμό τα κατάφερε, όπως λέει ο Παυσανίας. Όμως από την έπαρσή του,  έκανε το λάθος να φαντασθεί ότι θα νικούσε και στα όπλα τον γιό του Διός,  και μετά από νέα πρόκληση που του απηύθηνε,  και ο Ηρακλής απεδέχθη,  σκοτώθηκε. Το μίσος λοιπόν αυτού προς τον Ήρωα Διογενή, λέγεται, πως αποτέλεσε αφορμή για την αθέτηση της συμφωνίας του Αυγεία προς τον Ηρακλή, αφού με την προτροπή του Λεπρέα ο Ηλείος βασιλιάς,  έπραξε έτσι.
«…ἐλέγετο δ κα ς πρς ρακλέα ρίσειεν Λεπρέος μ ποδεν το ρακλέους σθίων: πε δ κάτερος βον ατν ν σ τ καιρ κατέσφαξε κα ετρέπισεν ς τ δεπνον, κα ν σπερ κα φίστατο Λεπρέος φαγεν οκ δυνατώτερος το ρακλέους, τόλμησε τ μετ τοτο προ[σ]καλέσασθαι κα ς γνα πλων ατόν. κα ποθανεν τε Λεπρέον κρατηθέντα τ μάχ κα ν τ Φιγαλέων ταφναι λέγουσιν: ο μν εχόν γε ο Φιγαλες ποφναι Λεπρέου μνμα…»
Μετά τα συμβάντα στην Ηλεία και την επιτέλεσει του άθλου, ο Ηρακλής πήγε στην Ώλενο πόλη της Αχαΐας, στον βασιλιά Δεξαμενό.
« …κα χαιν πόλις ποτ λενος κετο παρ τ Πείρ. πόσοι δ ς ρακλέα κα τ ργα ατο πεποιήκασιν, στιν οκ λάχιστά σφισι δείγματα το λόγου Δεξαμενς ν λέν βασιλες κα ποίων ρακλς παρ' ατ ξενίων τυχε…» Μας πληροφορεί σχετικά ο περιηγητής Παυσανίας ( Αχαϊκά, κεφ.18, παραγρ.1), όπου έκανε πολλά έργα «…τ ργα ατο πεποιήκασιν, στιν οκ λάχιστά…» αρδευτικά-αντιπλημμυρικά  που σχετίζονταν με τα νερά του ποταμού Πείρου. Όπως ακόμη και στην περιοχή της Ελίκης,  ανάλογα έργα ετέλεσε ο ήρωας, στον ποταμό Βοραϊκό, όπου μάλιστα σε κάποιο σπήλαιο κοντά σ’αυτόν,  υπάρχει άγαλμα του Ηρακλέους του Βουραϊκού και τελούσαν ένα είδος μαντείας με αστραγάλους : «…καταβάντων δ κ Βούρας ς π θάλασσαν ποταμός τε Βουραϊκς νομαζόμενος κα ρακλς ο μέγας στν ν σπηλαί: πίκλησις μν κα τούτου Βουραϊκός, μαντείας δ π πίνακί τε κα στραγάλοις στι <λαβεν>. εχεται μν γρ πρ το γάλματος τ θε χρώμενος, π δ τ εχ λαβν στραγάλους --ο δ φθονοι παρ τ ρακλε κενται--τέσσαρας φίησιν π τς τραπέζης: π δ παντ στραγάλου σχήματι γεγραμμένα ν πίνακι πίτηδες ξήγησιν χει το σχήματος. σταδίων π τν ρακλέα ς τριάκοντα ξ λίκης δς εθεά στι. προελθόντι δ π το ρακλέους ποταμς ς θάλασσαν κδίδωσιν έναος ξ ρους ρκαδικο κατερχόμενος, νομα δ ατ <τε> [κα] τ ποταμ Κρθις κα νθα α πηγα το ποταμο τ ρει…» ( Παυσανίου Αχαϊκά, κεφ. 25, παραγρ. 10-11)
Στην Ώλενο  λοιπόν,  ο Κένταυρος Ευρυτίων ζητούσε να παντρευτεί με την βία,  την κόρη του Δεξαμενού, Μνησιμάχη. Μετά από πρόσκληση του άρχοντα της Ωλένου, Δεξαμενού, ο  Ηρακλής  σκότωσε τον Ευρυτίωνα και ελευθέρωσε την Μνησιμάχη.
«…ρακλς δ ες λενον πρς Δεξαμενν κε, κα κατέλαβε τοτον μέλλοντα δι νάγκην μνηστεύειν Ερυτίωνι Κενταύρ Μνησιμάχην τν θυγατέρα· φ ο παρακληθες βοηθεν λθόντα π τν νύμφην Ερυτίωνα πέκτεινεν…»( Απολλοδώρου Βιβλιοθήκη, Βιβλίο Β΄κεφ.5, παραγρ.5) 
Όταν επέστρεψε στην Τίρυνθα, ο Ευρυσθέας δεν  δέχτηκε  τον πέμπτο άθλο, γιατί όπως ισχυρίστηκε  έγινε επί πληρωμή, ασχέτως αν ο Αυγείας δεν εκπλήρωσε την υπόσχεσή του προς τον ημίθεο.

ΟΙ ΣΤΥΜΦΑΛΙΔΕΣ ΟΡΝΙΘΕΣ

 Έκτος άθλος η εξολόθρευση των Στυμφαλίδων ορνίθων οι οποίες ήταν όρνεα που ταλαιπωρούσαν τους κατοίκους της περιοχής της Στυμφάλου.
«…ἐπ δ τ δατι τ ν Στυμφάλ κατέχει λόγος ρνιθάς ποτε νδροφάγους π' ατ τραφναι: ταύτας κατατοξεσαι τς ρνιθας ρακλς λέγεται…»  ( Παυσανίου Αρκαδικά, κεφ.22, παραγρ.4)
 Η Στύμφαλος ήταν αρκαδική πόλη που είχε ιδρύσει ο ομώνυμος τρωικός ήρωας,  τρίτος απόγονος του Αρκάδα, όπως αναφέρεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα. Βρισκόταν σε στρατηγικό σημείο που οδηγούσε στην Αργολίδα και την Σικυωνία της Κορινθίας  και υπήρχε ιερό της Ήρας  αλλά και επίχρυσο ξόανο της Στυμφαλίας Αρτέμιδος προς τιμή της οποίας κάθε χρόνο τελούσαν γιορτή. Εδώ υπήρχε μια λίμνη όπου συναντιούνταν τα νερά των παρακειμένων ποταμών και χειμάρρων. Υπήρχε όμως και μια μεγάλη καταβόθρα η οποία μετέφερε έτσι μεγάλο μέρος των υδάτων προς την θάλασσα και μάλιστα εδώ βρίσκουμε και την σχέση με Νεμέα αλλά και Λέρνη, τα οποία κατέληγαν στην θάλασσα. Αναφέρεται τόσο από τον Παυσανία όπως και άλλους αρχαίους ιστορικούς πως τα νερά αυτά είχαν σχέση με εκείνη την πηγή που αναβλύζει μέσα στην θάλασσα ( 400 μετρά περίπου από την ακτή) αυτή του Αναβάλου.
«…ἐν Στυμφάλ τς ρτέμιδος τς Στυμφαλίας τν ορτν [κα]τά τε λλα γον ο σπουδ κα τ ς ατν καθεστηκότα περέβαινον τ πολλά. σπεσοσα ον λη κατ το βαράθρου τ στόμα, κάτεισιν ποταμός [ς στιν Στύμφαλος], νεργε μ καταδύεσθαι τ δωρ, λίμνην τε σον π τετρακοσίους σταδίους τ πεδίον σφίσι γενέσθαι λέγουσι. φασ δ πεσθαι θηρευτν νδρα λάφ φευγούσ, κα τν μν ς τ τέλμα εσθαι, τν δ νδρα τν θηρευτν πακολουθοντα π το θυμο κατόπιν τς λάφου νήχεσθαι: κα οτω τ βάραθρον τήν τε λαφον κα π' ατ τν νδρα πεδέξατο. τούτοις δ το ποταμο τ δωρ πακολουθσαί φασιν, στε ς μέραν Στυμφαλίοις ξήραντο παν το πεδίου τ λιμνάζον: κα π τούτου τ ρτέμιδι τν ορτν φιλοτιμί πλέονι γουσι…»( Παυσανίου Αρκαδικά, κεφ. 22,παραγρ.8-9)
 Άρα λοιπόν εδώ βλέπουμε πως συσχετίζονται οι άθλοι του Ηρακλέους με τις περιοχές αυτές ( Λέρνη, Νεμέα, Στυμφαλία) με έργα που είχαν σχέση με την άρδευση αλλά και αντιπλημμυρικά και φυσικά την σπουδαιότητα αυτών για τις περιοχές και τους κατοίκους. Στην Στυμφαλία όμως έχουμε την εξής διαφορετικότητα, την εμφάνιση των ορνέων. Αιτία αυτών η καταβόθρα που υπήρχε στην περιοχή η οποία κάποια στιγμή είχε φραχθεί με αποτέλεσμα τα νερά να λιμνάσουν σε μεγάλη έκταση και να σχηματίσουν τενάγη με διάφορα παρασυρμένα πτώματα ζώων αλλά και ότι άλλο κατέβαζαν οι χείμαρροι της περιοχής. Τα όρνεα αυτά τα οποία ήταν αποδημητικά βρήκαν αρκετή τροφή και έτσι εγκαταστάθηκαν εκεί. Ταυτόχρονα όμως λυμαίνονταν και την περιοχή και φυσικά τα ζώα απ’ τα κοπάδια των κατοίκων αυτής. Με την βοήθεια της Αρτέμιδος ο Ηρακλής έδιωξε τα όρνεα σκοτώνοντας πολλά από αυτά.  Η  Άρτεμις έδωσε στον ημίθεο κάποια ξύλινα κρόταλα  με τα οποία,  δημιουργώντας θόρυβο,  έβγαζε απ’ τις κρυψώνες τους τα όρνεα και έτσι τα τόξευε και τα εξολόθρευσε. Βασικά όμως αυτό που επέτυχε ήταν η απόφραξη της καταβόθρας και ο περιορισμός των τεναγών.
Διαβάζουμε στον Διόδωρο τον Σικελιώτη, σχετικά με τον άθλο αυτό ( Ιστορική Βιβλιοθήκη, κεφ. 4, παραγρ. 13) «… βί μν ον δύνατον ν χειρώσασθαι τ ζα δι τν περβολν το πλήθους, φιλοτέχνου δ´ πινοίας πρξις προσεδετο. διόπερ κατασκευάσας χαλκν πλαταγήν, κα δι ταύτης ξαίσιον κατασκευάζων ψόφον, ξεφόβει τ ζα, κα πέρας τ συνεχεί το κρότου ῥᾳδίως κπολιορκήσας καθαρν ποίησε τν λίμνην…»  Με εξυπνάδα, σημειώνει ο συγγραφεύς, ο Ηρακλής επέτυχε την κάθαρση της λίμνης απ’τα όρνεα, επειδή η δύναμη δεν έπαιζε ρόλο στην περίπτωση αυτή. Κατασκευάσας λοιπόν,  κρόταλα χάλκινα από τον θόρυβο των οποίων ξετρύπωσε τα αρπακτικά,  άλλα μεν σκότωσε τα λοιπά δε, έφυγαν δια παντώς  και έτσι κατέστησε την λίμνη καθαρή.

Ο ΤΑΥΡΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Έβδομος στην σειρά άθλος, ο Ταύρος της Κρήτης, τον οποίο έπρεπε να φέρει ζωντανό ο Ηρακλής. Λέγεται πως αυτός ο Ταύρος ήταν ή εκείνος που είχε απαγάγει την Ευρώπη, αδερφή του Κάδμου  ή  ο ταύρος που έστειλε ο Ποσειδώνας στον Μίνωα όταν αυτός υποσχέθηκε στον Θεό να θυσιάσει ότι βγει από την θάλασσα. Εκείνος βέβαια ( ο Μίνωας) επειδή  ο ταύρος αυτός, ως εκ του Θεού προερχόμενος,  ήταν πανέμορφος,  τον κράτησε και στην θέση του έβαλε έναν άλλο,  με αποτέλεσμα να εκδικηθεί ο Ποσειδώνας  τον Μίνωα,  κάνοντας την Πασιφάη να ερωτευθεί τον ταύρο και να γεννήσει τον γνωστό Μινώταυρο. Εκείνον τον Ταύρο έφερε ο Ηρακλής στον Ευρυσθέα και αφού του τον έδειξε τον άφησε μετά ελεύθερο.
«…κομισθναι μν δ τν ταρον τοτόν φασιν ς Πελοπόννησον κ Κρήτης κα ρακλε τν δώδεκα καλουμένων να κα τοτον γενέσθαι τν θλον· ς δ ς τ πεδίον φείθη τ ργείων, φεύγει δι το Κορινθίου σθμο, φεύγει δ ς γν τν ττικν κα τς ττικς ς δμον τν Μαραθωνίων, κα λλους τε πόσοις πέτυχε κα Μίνω παδα νδρόγεων πέκτεινε...( Παυσανίου Αττικά, κεφ.27,παραγρ.10)
Ο ταύρος περιπλανήθηκε στην Πελοπόννησο πέρασε τον Ισθμό και κατάληξε στον Μαραθώνα τρομοκρατώντας και σκοτώνοντας αρκετούς από τους κατοίκους της περιοχής. Ανάμεσα σ’εκείνους που σκότωσε ο ταύρος, μας λέει ο Παυσανίας, πως ήταν και ο Ανδρόγεως, ο γιός του Μίνωος. Και επειδή ο Μίνως θεώρησε υπεύθυνους γι’αυτό τους Αθηναίους, εκστράτευσε εναντίον τους, με όλα τα γνωστά επακόλουθα, τα οποία θα αναφέρουμε στο κεφάλαιο περί Τροιζήνας.  Είναι ο γνωστός Μαραθώνιος Ταύρος ή γνωστότερος ως  Μινώταυρος.

ΤΑ ΑΛΟΓΑ ΤΟΥ ΔΙΟΜΗΔΗ

 Στον όγδοο άθλο ζητήθηκε στον Ηρακλή, από τον Ευρυσθέα, να του φέρει τα άλογα του Διομήδη από την Θράκη. Ο Διομήδης αυτός, ήταν γιός του Άρη και της Κυρήνης και φυσικά δεν έχει καμία σχέση με τον γνωστό ήρωα του Τρωικού πολέμου τον γιό του Τυδέως και βασιλιά του Άργους.
Ο Διομήδης αυτός λοιπόν,  ήταν βασιλιάς των Βιστόνων της Θράκης, λαού άγριου και βάρβαρου και τα άλογά του ήταν φημισμένα γιατί έτρωγαν ανθρώπινες σάρκες!!!
«… τς Διομήδους το Θρκς ππους. αται δ χαλκς μν φάτνας εχον δι τν γριότητα, λύσεσι δ σιδηρας δι τν σχν δεσμεύοντο, τροφν δ´ λάμβανον ο τν κ γς φυομένην, λλ τ τν ξένων μέλη διαιρούμεναι τροφν εχον τν συμφορν τν κληρούντων…» ( Διόδωρος Σικελιώτης, 4,15)
Να σημειώσουμε εδώ, πως πολύ συχνά συναντούμε, κατά την διάρκεια των άθλων του Ηρακλέους, βαρβάρους λαούς, με συνήθειες τόσο άγριες, οι οποίες σαφώς αποδεικνύουν την έλειψη πολιτισμού, αλλά ακόμη, και ίσως το χειρότερο όλων, τερατόμορφα όντα που ουδεμία σχέση έχουν με τον Έλληνα-Άνθρωπο !  Γι’ αυτό και επαναλαμβάνω συχνά την έκφραση «εκκαθαριστής –εκπολιτιστής», ώστε να γίνει κατανοητό το έργο –αποστολή,  που είχε ο Διογενής Ήρωας, γιός της Αλκμήνης ! 
 Όταν πήγε εκεί ο Ηρακλής, φυσικά και δεν ήταν μόνος αλλά είχε μαζί του και κάποιους άλλους προς βοήθεια όπως και τον Άβδηρο. Λέγεται πως αυτός ήταν γιός του Ερμή και κατάγονταν από την Οπούντα της Λοκρίδος.  Ενώ ο Διόδωρος ισχυρίζεται πως τον συντρόφευε ο Ιάσονας σ’αυτόν τον άθλο, όταν ο Ηρακλής είχε εκστρατεύσει μαζί με τους Αργοναύτες για την Κολχίδα.
Πήγαν λοιπόν στην περιοχή και άρπαξαν τα άλογα τα οποία καθώς τα κατέβαζαν προς την παραλία όπου είχαν το πλοίο τους, έφθασαν οι Βίστονες οι οποίοι τους κυνήγησαν για να πάρουν πίσω τα άλογα. Τότε ο Ηρακλής άφησε τα άλογα να τα φυλάει ο Άβδηρος και αυτός κυνήγησε τους Βίστονες τους οποίους εξολόθρευσε και μαζί και τον Διομήδη. Τα άλογα όμως δεν μπόρεσε να τιθασσεύσει ο Άβδηρος με αποτέλεσμα να τον κατασπαράξουν. Εκεί τον έθαψε ο Ηρακλής και σ’ εκείνο το μέρος κτίστηκε η πόλη που απ’ αυτόν ονομάστηκε Άβδηρα.
«…πρς δ τος Βίστονας διαγωνισάμενος κα Διομήδην ποκτείνας τος λοιπος νάγκασε φεύγειν, κα κτίσας πόλιν βδηρα παρ τν τάφον το διαφθαρέντος βδήρου…»
Από δε τον Φιλόστρατο ενημενώμαστε πως και αγώνες προς τιμή του Αβδήρου καθιερώθηκαν, όπου όμως απαγορεύονταν οι αγώνες που συμπεριλάμβαναν άλογα.
Μετά από αυτό, ο Ηρακλής, έφερε τα άλογα στην Τίρυνθα και στον Ευρυσθέα ο οποίος όμως τα άφησε ελεύθερα στον Όλυμπο και κατασπαράχθηκαν από τα άγρια θηρία, όπως μας πληροφορεί ο  Απολλόδωρος : « … μεθέντος δ ατς Ερυσθέως, ες τ λεγόμενον ρος λυμπον λθοσαι πρς τν θηρίων πώλοντο…» ( Απολλοδώρου Βιβλιοθήκη, βιβλ. Β΄, κεφ. 5, παραγρ.8)

1 σχόλιο:

  1. Φίλε μου ψάχνω να βρω βιβλιογραφία για τους άγνωστους αθλους του Ηρακλή, μήπως γνωρίζεις επ´ αυτού;

    ΑπάντησηΔιαγραφή